STEM EN LICHAAM
En volwassenenonderwijs

 

BEOORDELING VAN ONZE EIGEN PRESTATIES
beoordeling van het gebruik van lichaam en stem door middel van video

 

WERKEN AAN STEM EN LICHAAM
van professionals in het volwassenenonderwijs

 

WAAROM IS KUNST GOED VOOR JE?
ontwikkeling van multimodale communicatie door middel van kunst oefeningen

 

ONS TEAM
wie zijn wij?

STEM EN LICHAAM en volwassenenonderwijs

Het beroep van trainer is er een van “communiceren en optreden”, aangezien het eerste professionele instrument van trainers hun eigen lichaam is, en welke impact of effect zij op hun leerlingen willen hebben, zal verlopen via hun stem en hun non-verbale communicatie. Dit geldt met name voor trainers op bepaalde gebieden zoals taalonderwijs, interculturele trainingen, theatertrainingen en seksuele voorlichting. Na informatie uit de onderwijswetenschappen over de behoeften en specifieke kenmerken van volwassen leerlingen zijn er nieuwe methodologische opties in het vak verschenen die uitnodigen tot een meer actieve, boeiende, zintuiglijke leerervaring. Deze nieuwe benaderingen impliceren een nog groter belang van de houding en de kwaliteit van de trainer. Bovendien hebben steeds meer trainers te maken met cultureel heterogene groepen studenten, waaronder studenten uit kansarme milieus of met verschillende culturele achtergronden die minder vertrouwd zijn met onderwijspraktijken in westerse stijl. De trainers worden zich steeds meer bewust van de noodzaak om hun communicatiegedrag aan te passen, begrijpelijker te maken, de nadruk te leggen op het gebruik van de stem, belang te hechten aan de duidelijkheid van de gebaren, creëren van een relatie en gebruik te maken van de groepsdynamiek. Als gevolg daarvan is de behoefte om meer zelfverzekerd en vaardig te zijn in multimodale communicatie aan hoger, en het huidige aanbod voorziet daar nog niet in: het gebruik van stem en lichaam maakt zelden deel uit van initiële of voortgezette opleidingen, en er zijn zeer weinig instrumenten beschikbaar voor volwassen trainers om hun eigen prestaties/gedrag te beoordelen.

Onze lichaams- en stem prestaties beoordelen

Hoe is onze aanwezigheid in een situatie? Hoe voelt het en hoe ziet het eruit? Tijdens onze interventies concentreren we ons zelden op hoe we in een situatie zijn: onze houding, geluiden, emoties, lichamelijke gewaarwordingen: we zijn misschien gericht op onze boodschap of op de deelnemers.

De stem, het lichaam, de aanwezigheid van de trainer zijn echter de belangrijkste instrumenten, alles wat de trainer doet wordt bemiddeld door zijn of haar aanwezigheid. Het woord aanwezigheid roept onvermijdelijk een dubbel perspectief op: intern en extern, waargenomen en geziene aanwezigheid. We hebben een interne gewaarwording van ons lichaam, en tegelijkertijd maakt het een visuele indruk op anderen. Hetzelfde geldt voor onze stem, onze emotionele landschappen en onze zelfpresentatie strategieën. Onze op video gebaseerde methode helpt deze kloof tussen het interne en het externe te overbruggen, je helpen om de innerlijke gewaarwordingen als feedback te kunnen gebruiken op een meer mindful manier, met een beetje meer bewustzijn.

Werken aan stem en lichaam van professionals in het volwassenenonderwijs

In de ontwikkelingsfase van ons project hebben we 7 proefsessies gehouden met verschillende kunstvormen en verschillende pedagogische strategieën om onze manieren om onze stem en ons lichaam te gebruiken te ontwikkelen. De casestudies hieronder bieden inzicht in de verschillende benaderingen die we hebben getest.
Dit waren allemaal vrij lange, 30-40 uur durende workshops. Zo’n lang programma vereist een zeer sterke motivatie, betrokkenheid en beschikbaarheid. We weten dat niet iedereen zich aan zo’n intensief programma kan verbinden. Voor degenen die zich voor een kortere periode willen engageren, hebben we onze “Twee dagen stem- en lichaamswerk voor opvoeders” sessie bedacht, die geïnspireerd is op onze langere trainingen en een compacte samenvatting geeft om te proeven van onze methodes en te testen of zo’n training iets voor jou is.

Waarom is kunst goed voor je?

Tegenwoordig is in het nu zijn soms een onverwachte uitdaging: onze geest lijkt altijd bezig met anticiperen op de toekomst of nadenken over het verleden.  Momenten van stress en angst voor een groep kunnen dergelijke gevoelens versterken.  Een dergelijke sensatie van niet-aanwezigheid lijkt verre van zeldzaam te zijn. Voor auteur Harari is dit zo kenmerkend voor ons mensen dat hij speculeert dat wij als soort misschien niet geschikt zijn om in het heden te zijn.

Het grote potentieel van artistieke methoden, zoals theater, dans of zang, is dat ze ons kunnen helpen ons te verankeren in het huidige moment. In ons werk met trainers gebruiken we die methoden om de “last” weg te nemen dat je een groot kunstenaar moet zijn. Kunst is een middel om te werken aan de competenties en vaardigheden die trainers niet alleen al hebben, maar ook gebruiken in hun dagelijks beroep.

Het gaat erom deze te versterken en trainers bewuster en zelfverzekerder te maken over het gebruik van hun lichaam en stem. Het werk begint met zeer eenvoudige en toegankelijke oefeningen die gericht zijn op ademhaling, op het gebruik van stem en ruimte tijdens het lesgeven, en op houding, om vervolgens over te gaan op beweging, op de relatie met de anderen, en op de rol(len) van de trainer.

Volgens Marian López-Fernández Cao (2008) heeft elke onderdompeling in artistieke creatie het potentieel om competenties te bereiken die verband houden met het beheer van gevoelens, twijfels, besluitvorming, individueel werk en samenwerking. Via de kunst is het mogelijk een meer authentieke en directe manier van uitdrukken te vinden, zich te verbinden met iemands eigen persoonlijke bronnen, en het delen ervan met anderen, waardoor iets nieuws ontstaat op een collaboratieve manier.

Download voor meer details de vergelijkende studie.

Ons team: wie zijn wij?

Wij zijn een team van 5 organisaties, die hun expertise in beweging, zang, theater, pedagogie en communicatie willen bundelen om vrijwilligers en professionals in het volwassenenonderwijs te helpen meer vaardigheid, vertrouwen en voldoening te krijgen in hun kwaliteit van aanwezigheid. Ons werk bestaat uit drie fasen: we zijn begonnen met de constructie van een methode om onze vocale en lichamelijke prestaties voor de leerlingen te analyseren. Op basis van dit onderzoek creëerden we workshops voor trainers met verschillende kunstvormen (dans, beweging, theater, zang…).  In de volgende stap zullen we de resultaten van deze parallelle workshops samenvatten en één gemengd leertraject creëren. We zullen ook videolessen maken om trainers de kans te geven hun vocale of lichaamscommunicatie te oefenen.  Het Erasmus+ programma van de Europese Commissie subsidieert ons werk.

La Xixa Teatre is een non-profit organisatie gevestigd in Barcelona, Spanje, met als doel het onderzoeken, ontwikkelen en vermenigvuldigen van educatieve en theatrale instrumenten als middel voor sociale transformatie. Door haar ervaring heeft La Xixa haar eigen methode ontwikkeld waarin Theatre of the Oppressed, Clown, Process Work en andere creatieve en participatieve methodologieën worden gecombineerd. De activiteiten die wij uitvoeren omvatten workshops, trainingen en voorstellingen gericht op verschillende groepen van de bevolking. Wij zijn een multidisciplinaire en multiculturele groep medewerkers, opgeleid op het gebied van sociale wetenschappen, pedagogiek en kunst, die sterk geloven in de belichaming van de ervaringen en in de versterking van de diverse stemmen. In ons werk met docenten, begeleiders en trainers geven we speciale aandacht aan verbale en non-verbale communicatie, aan stem en beweging, omdat dit de krachtigste instrumenten zijn die we hebben om processen van individuele en collectieve transformatie op gang te brengen en de impact te bereiken die we nastreven.

Het belangrijkste profiel van Elan – laten we zeggen onze natuurlijke habitat – zijn interculturele opleidingen, die we aanpassen en geven aan een verscheidenheid van professionals uit de sociale sector, het onderwijs en de gezondheidszorg.  De laatste jaren zijn we meer en meer betrokken geraakt bij volwassenen opleiders die cursussen en leermogelijkheden aanbieden voor volwassen lerenden in moeilijke situaties: Franse lessen voor migranten, interculturele training voor vluchtelingen, enz.  Hoewel interculturele communicatie altijd centraal heeft gestaan in onze aandacht, werd de manier waarop docenten communiceren en hoe ze hun stem en lichaam gebruiken pas twee jaar geleden het middelpunt van onze aandacht, toen we culturele bemiddeling sessies filmden in musea met migranten, en we getroffen werden door de grote verschillen tussen de docenten wat betreft de duidelijkheid en aantrekkelijkheid van hun communicatiestijl. Dus raakten we geïnteresseerd in het beter begrijpen van wat het verschil maakt in hoe we de communicatiestijl van een docent waarnemen, en ook wat het verschil maakt in de voldoening en het plezier dat een docent beleeft aan het communiceren met leerlingen.  Het VOICE-project biedt ons de kans om deze intrigerende vragen te onderzoeken en tegelijkertijd ons vocale en lichaams repertoire te ontwikkelen. Voor dit avontuur voegt Peter Wilberforce zich bij ons team, gewapend met zijn ervaring in stem en beweging.

CESIE is een Europees centrum voor studies en initiatieven gevestigd in Palermo (Italië) en opgericht in 2001, geïnspireerd door het werk en de theorieën van socioloog Danilo Dolci (1924-1997). Onze missie is het bevorderen van onderwijsvernieuwing, participatie en groei. CESIE verbindt actief onderzoek met actie door het gebruik van formele en niet-formele leermethoden. De organisatiestructuur is verdeeld in 6 thematische eenheden die samenwerken en activiteiten beheren op hun specifieke gebieden: Hoger onderwijs en onderzoek; Rechten en justitie; Volwassenen, Migratie; School; Jeugd.

CESIE wil kunst en cultuur bevorderen als instrument voor onderwijs en participatie, waarbij diversiteit altijd wordt gewaardeerd. CESIE levert een uitgebreide portefeuille van kunstprojecten in samenwerking met deskundigen op het gebied van dans, beeldende kunst en theater om educatieve programma’s en initiatieven te ontwikkelen op lokaal, Europees en internationaal niveau.

In Touch is een Amsterdamse NGO met als doel het bevorderen van gezonde relaties op interpersoonlijk, groeps- en maatschappelijk niveau. We helpen mensen verbinding te vinden over culturen, talen, generaties en sociale en culturele achtergronden heen. We ontwikkelen onze projecten in de persoonlijke domeinen van het leven, zoals geboorte, groei, opvang, genezing, seksualiteit, overgang, rouw en dood. We creëren en houden allerlei leer- en creatieve sessies voor onze doelgroepen waar ze zich veilig en onbevangen voelen om te onderzoeken, te leren, te verbinden en te groeien. In het VOICE project werken we samen met Katharina Conradi, danseres/choreografe, gecertificeerd bewegingsanalist en somatisch bewegingsagoog en therapeut.

 

Katharina’s kijk op dans geeft ons een verklaring hoe we aansluiten bij het VOICE project:

“Voor mij gaat dans van het halen van adem, het bewegen van één arm tot aan het uitvoeren van een complexe dansvoorstelling. Beweging stelt ons in staat ons te verbinden met onze innerlijke wereld, te begrijpen dat we deel uitmaken van deze wereld; deel van de aarde, deel van de zwaartekracht en deel van alles en iedereen die leeft, en om vanuit deze belichaamde plaats met elkaar te communiceren. Ons lichaam heeft vele verhalen te vertellen. Ik geloof dat het levensverhaal van een persoon weerspiegeld wordt in het lichaam. Door dans en beweging kunnen we ons verbinden met onze verhalen, ons bewust worden van onze patronen en onszelf ontwikkelen en veranderen als we dat willen.”

VoiceLAB is een laboratorium voor stem en polyfonie, geleid door Aleksandra Kotecka, Tomasz Wierzbowski en Krzysztof Paździora. Het werk richt zich op de verticale dimensie van muziek, om uit elke harmonie de volle klank te halen. Dankzij deze aanpak wordt elke interval een eenheid die een bepaald gevoel, bepaalde spanningen en oplossingen in zich draagt, die op zichzelf micro-verhalen creëren en de uitvoerder voor een uitdaging stellen die een volledig betrokkenheid bij de vocale actie vereist. VoiceLAB is verbonden aan het Grotowski Instituut in Wrocław, een gemeentelijke kunstinstelling met een educatief programma dat praktijk-, onderzoeks- en stimuleringsactiviteiten omvat voor zowel een gespecialiseerd publiek als het grote publiek. Het streeft naar een levendige intellectuele en cultuurvormende omgeving die openstaat voor nieuwe initiatieven, methoden en onderwerpen.